सरकारी जग्गाको लिज अवधि १६ वर्ष बाँकी छँदै थप ४३ वर्षका लागि निजी स्कुल सञ्चालन गर्न दिने गरि भएको सम्झौता खारेज

काठमाडौँ — नेपाल बाल संगठनको स्वामित्वमा रहेको नक्सालस्थित बाल मन्दिरको जग्गा कौडीको भाउमा निजी शैक्षिक संस्था बृहस्पति विद्या सदन (विद्यालय) लाई लिजमा दिने गरी भएको विवादित सम्झौता खारेज भएको छ । संगठनका तत्कालीन पदाधिकारी, कर्मचारी, शक्ति केन्द्र र स्वार्थ समूहको योजनामा २९ रोपनी ४ आना जग्गा बृहस्पतिलाई २१३१ सालसम्मका लागि लिजमा दिने गरी भएको सम्झौता शुक्रबार खारेज भएको हो । यो निर्णयसँगै बाल मन्दिर परिसरमा रहेको बृहस्पतिको संरचना पनि त्यहाँबाट हटाइने भएको छ ।

बाल संगठनकी अध्यक्ष विद्या न्यौपानेले बृहस्पतिसँग भएको लिज सम्झौता बदनियतपूर्ण र आर्थिक चलखेलका आधारमा भएको यथेष्ट तथ्य र प्रमाण भेटिएपछि खारेज गरिएको बताइन् । ‘२०४९ सालदेखि नै बृहस्पति विद्या सदनलाई संगठनका तत्कालीन पदाधिकारी, कर्मचारी र केही शक्ति केन्द्रको दबाब–प्रभावमा भित्र्याइएको देखिन्छ, सुरुमा थोरै जग्गा लिजमा लिएर छिरेको बृहस्पतिले संगठनका पदाधिकारी र कर्मचारीकै मिलेमतोमा बिस्तारै जग्गा हत्याउँदै २९ रोपनीभन्दा बढीमा कब्जा जमाइरहेको छ,’ अध्यक्ष न्यौपानेले कान्तिपुरसँग भनिन्, ‘बृहस्पतिसँग विगतमा गरेको लिज सम्झौता विधि, प्रक्रिया, कानुन कुनै पनि हिसाबले सही देखिएन । त्यसैले यो सबै प्रक्रिया रद्द गरिएको हो ।’ अध्यक्ष न्यौपानेले बृहस्पतिसँगको लिज सम्झौता कुन मितिबाट लागू हुने भन्ने विषय छिट्टै संगठनको अर्को बैठक डाकेर निर्णय लिइने बताइन् । २०४९ देखि साढे २ दशकसम्म बाल संगठनको अध्यक्ष रहँदा रीता सिंह वैद्य र उनको कार्यसमितिका पदाधिकारी एवं कर्मचारीको मिलेमतोमा बाल मन्दिरको जग्गामा बृहस्पतिले रजगज गरेको देखिएको हो । पछिल्लो पटक २०७२ सालमा सव लिज सम्झौता गरी उनै वैद्यले बृहस्पतिसँग पहिले भएको लिज अवधि १६ वर्ष बाँकी छँदै थप ४३ वर्ष (विसं २१३१ सम्म) का लागि बाल मन्दिरको जग्गा सुम्पिएकी थिइन् ।

बृहस्पतिलाई जग्गा लिजमा दिएबापत संगठनले वार्षिक ९० लाख रुपैयाँ भाडा पाउने गरी सम्झौता भएको थियो । त्यसपछि बृहस्पतिले लिजमा जग्गा लिएपछि ५ रोपनीमा भारतीय बोर्डबाट सञ्चालित ‘राय स्कुल’ लाई सव लिज दिएर वार्षिक ६० लाख असुल्दै आएको थियो । २०४८ को आम निर्वाचनपछि बनेको सरकारले रीता सिंह वैद्यलाई संगठनको अध्यक्ष नियुक्ति गर्‍यो । वैद्य गणेशमान सिंहकी छोरी र हालका कांग्रेस नेता प्रकाशमान सिंहकी दिदी पनि हुन् । वैद्य संगठनमा छिरेसँगै बृहस्पति विद्या सदन पनि बाल मन्दिरमा भित्रिएको हो ।

कतिसम्म भने बाल मन्दिरको जग्गा बृहस्पतिलाई भाडामा दिँदा प्रतिस्पर्धा नै गराइएन । विभिन्न चरणका लिज सम्झौताअनुसार ३० वर्षे सम्झौता हुँदा प्रत्येक २ वर्षमा ५ प्रतिशतका दरले भाडा वृद्धि हुने तर सुरु र अन्तिम ५/५ वर्ष बढेको भाडा तिर्नु नपर्ने उल्लेख थियो । सम्झौताको म्याद २०८८ सालसम्म थियो । तर, म्याद सकिन १६ वर्ष अगावै २०७२ जेठ २१ मा संगठनले प्रतिवर्ग फिट ६ रुपैयाँ कायम गरी बाल मन्दिरको २९ रोपनी ४ आना बृहस्पतिलाई भाडामा दिने सम्झौता गरियो । २०८८ पछि गणना हुने गरी थप ४३ वर्ष बृहस्पतिलाई नै सुम्पिन संगठनले त्यही मितिमा रहस्यमय ढंगले पूरक सम्झौता गरेको थियो ।

संगठनबाट लिएको जग्गामध्ये ५ रोपनी जग्गा बृहस्पतिले २०७६ कात्तिक १ मा भारतीय बोर्डबाट सञ्चालित राय स्कुललाई ५० वर्षका लागि सव लिजमा लगायो । यसबापत बृहस्पतिले उक्त स्कुलबाट ६० लाख रुपैयाँ वार्षिक भाडा असुल्दै आएको छ । जबकि बृहस्पतिले २९ रोपनीको वार्षिक भाडा ९० लाख मात्रै तिर्दै आएको थियो । ‘यो सबै निर्णय तत्कालीन पदाधिकारी र कर्मचारीहरूको मनोमानी र गैरकानुनी कामबाट भएको देखिन्छ, त्यसैले हामी यो लिज सम्झौतालाई तोड्नुपर्छ भन्ने निष्कर्षमा पुगेर निर्णय गरेका हौं,’ हालकी अध्यक्ष न्यौपानेले भनिन् । बृहस्पति र राय स्कुल अहिले एउटै व्यवस्थापनबाट सञ्चालन भइरहेको छ । बाल मन्दिरको चल अचल सम्पत्ति दोहन भएको भेटिएपछि सरकारले २०७६ कात्तिकमा पूर्वन्यायाधीश हरिबाबु भट्टराईको अध्यक्षतामा जाँचबुझ आयोग बनाएको थियो । त्यही आयोगको सिफारिसमा वैद्यसहितको कार्यसमिति भंग भएको थियो ।

आयोगले २०४९ बाटै तत्कालीन कार्यसमितिका पदाधिकारी, सदस्य र कर्मचारीको मिलेमतोमा बाल संगठनको सम्पत्ति दोहन गरेर व्यक्तिको भोगाधिकारमा लगिएको निष्कर्ष निकाल्दै गैरकानुनी निर्णय प्रक्रियामा सामेल भएका माथि कारबाही गर्नुपर्ने सुझाव दिएको थियो । प्रतिवेदनका आधारमा हाल यो प्रकरणमा अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग र प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरोले अनुसन्धान गरिरहेका छन् । अनुसन्धान चलिरहेका बेला संगठनले बृहस्पतिसँगको लिज सम्झौता भंग गर्ने निर्णय लिएको हो । आयोगको सिफारिसपछि वैद्यको कार्यसमिति भंग भएर २०७७ साउनबाट तदर्थ समिति अध्यक्षमा विद्या न्यौपाने आएकी थिइन् । उनी आएपछि नै यसको विस्तृत खोजबिन र छानबिन एवं अनुसन्धानको काम अघि बढेको थियो ।

बाल संगठनले २०४९ वैशाख २६ मा बृहस्पतिसँग संगठनका नाममा रहेको कित्ता नम्बर ७६० को ९ रोपनी जग्गा र घर/टहरा २०५३ माघ १० सम्म भाडामा दिने सम्झौता गरेको थियो । यो निर्णय हुँदा गिरिजाप्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री र शेरबहादुर देउवा गृहमन्त्री थिए । त्यसको वार्षिक भाडा दर ४२ लाख १६ हजार ६ सय ८ रुपैयाँ कायम गरिएको थियो । अग्रिम भुक्तानी दिए भाडा रकममा २० प्रतिशत छुट दिने अतिरिक्त बुँदासमेत सम्झौतामा घुसाइयो । तर, बृहस्पतिले कहिले कति रकम कुन माध्यमबाट भाडामा दियो भन्ने अभिलेख नै गोलमोटल रहेको र आर्थिक हिनामिना गर्ने नियतका साथ यो प्रपञ्च रचिएको संगठनकै अर्का एक अधिकारीको दाबी छ । ९ वर्षपछि बाल संगठनले २०५८ जेठ ८ मा थप ५ रोपनी २ आना जग्गा यसअघि तोकिएको वार्षिक भाडामा १० प्रतिशत वृद्धि गर्दै पूरक सम्झौतामार्फत बृहस्पतिलाई दिएको थियो । जबकि बृहस्पतिले २०५७ माघ ६ मा बाल संगठनलाई पत्र पठाउँदै थप २ रोपनी जग्गा मात्र मागेकामा मागेभन्दा बढी जग्गा अस्वाभाविक रूपमा सुम्पिइयो । पूरक सम्झौतामा संगठनका तर्फबाट तत्कालीन निर्देशक राजेश्वर निरौलाले हस्ताक्षर गरेका थिए । मागेको भन्दा बढी जग्गा दिएबापत बाल संगठनका पदाधिकारीले बृहस्पतिसँग अपारदर्शी लेनदेन गरेको पनि देखिएको अनुसन्धानमा संलग्न प्रहरी र अख्तियार स्रोतको भनाइ छ ।

त्यसबेला बृहस्पतिले भोगचलन गरिरहेको जग्गाको वार्षिक भाडा ३० लाख थियो । बृहस्पतिले २०५९ साउन २१ मा थप १३ रोपनी जग्गा लिन भाडा अवधि ३० वर्ष र मासिक भाडा दर ४ लाख ८० हजार हुने गरी बाल संगठनलाई प्रस्ताव गर्‍यो । साउन ३० मै बसेको बाल संगठनको केन्द्रीय समिति बैठकले महासचिव रामकाजी कोनेलाई कित्ता नम्बर ७६० अन्तर्गतको १३ रोपनी १२ आना १ पैसा क्षेत्रफलको जग्गा २०८८ सम्मका लागि बृहस्पतिलाई भाडामा दिने गरी सम्झौता गर्न अधिकार दियो । यो निर्णय हुँदा हाल कांग्रेस सभापति रहेका शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री थिए । वैद्य संगठनको अध्यक्ष थिइन् । यो पटक पनि बृहस्पतिले मागेभन्दा १२ आना १ पैसा बढी जग्गा दिइएको थियो । बृहस्पतिको प्रस्तावअनुसार २ वर्षमा ५ प्रतिशतका दरले भाडा वृद्धि गर्ने, पहिलो र अन्तिम ५ वर्षमा भाडा वृद्धि नगर्ने र १५ वर्षभित्रमा ५ करोडको सम्पत्ति अभिवृद्धि गर्ने गरी सम्झौता गरियो । सोही आधारमा २०५९ भदौ ११ मा संगठन र बृहस्पतिबीच ३० वर्षका लागि सम्झौता भएको थियो ।